تغذیه و کود دهی محصولات صیفی و جالیزی در گلخانه
تحول و توسعه كشت گلخانه‌اي برخي محصولات در خارج از فصل معمول، به دليل قيمت مناسب بازار در سالهاي اخير شتاب روز افزون داشته است. بالا بودن عملكرد در واحد سطح و كاهش مصرف آب مورد نياز براي آبياري نسبت به توليد در فضاي باز از ديگر دلايل استقبال از اين روش توليد مي‌باشد.
عوامل محيطي نامناسب يكي از شاخص‌هاي اصلي و محدود كننده رشد و عملكرد گياهان مختلف مي‌باشد، بالاترين ميزان عملكرد كمي و كيفي هر گياه در شرايط محيطي شرايط اپتيمم ناميده مي‌شود و با تامين چنين شرايطي مي توان به بالاترين سطح عملكرد دست يافت . ارقام مختلف گياهان داراي نقاط حداقل و حداكثر نسبت به هريك از عوامل موثر بر رشد و عملكرد مي‌باشند كه به تناسب نزديك‌شدن به شرايط اپتيمم شرايط رشد و عملكرد نيز متناسب با آن حاصل مي‌گردد و براي تامين چنين شرايطي تاسيساتي از قبيل سايه‌بان، تونل‌ها، پوشش‌هاي طبيعي و هم اكنون گلخانه‌ها گسترش يافته‌اند.
در گلخانه‌ها مي‌توان انواع گياهان مانند سبزي، صيفي و محصولات جاليزي را توليد نمود. و با توجه به اينكه مقدار توليد محصول تقريباً 10 برابر توليد در فضاي باز است مي‌تواند يكي از زمينه‌هاي بسيار خوب جهت اشتغال جوانان و دانش‌آموختگان رشته‌هاي كشاورزي باشد. با توجه به اهميت گلخانه‌ها در توليد محصولات كشاورزي نكات زيادي نظير موقعيت جغرافيايي، خاك محل احداث و شرايط اكولوژيكي منطقه بايد دقيقاً مد نظر قرار گيرد. كه تنظيم يك برنامه صحيح و دقيق تغذيه يكي از راههاي ساده و در عين حال مهم و قابل كنترل در گلخانه‌ها مي‌باشد.
به واسطه عملكرد بالاي توليد در گلخانه نسبت به توليد در فضاي آزاد احتياجات غذايي هريك از انواع محصولات به عناصر غذايي ضروري به مراتب بالاتر خواهد بود. در كشت هاي خاكي فراهم نمودن شرايط مساعد بستر جهت استقرار ، رشد و نمو و تغذيه گياهان از حساسيت ويژه اي برخوردار است، ضمن اينكه عوامل ديگري چون كيفيت آب آبياري، روش كودهي، آبياري و مصرف بهينه كودهاي شيميايي براي افزايش كمي و كيفي محصول توليدي و جلوگيري از ابتلا به عوارض مسموميت يا كمبود مي بايست مورد توجه قرار گيرد.
مواد آلي و وضعيت عناصر خاك
اغلب زمين هاي زير كشت در كشور ما، قليايي و از لحاظ مواد آلي فقيرند. مصرف بي رويه كودهاي فسفاته در سال هاي اخير نيز مزيد بر علت شده است. با توجه به نقش مواد آلي در پوكي، نفوذپذيري و مكانيسم جذب عناصر در خاكها بخصوص خاكهاي سنگين رسي و قليايي اهميت آنها كاملاً واضح است.
در سالهاي اخير كودهاي آلي علاوه بر اصلاح شرايط فيزيكي خاك، با تقويت ميكروارگانيسم‌ها و كاهش اسيديته به جذب بهتر عناصر معدني نيز كمك مي‌كنند كيفيت مواد آلي و هوموس با شاخصC:N (كربن به نيتروژن) مشخص مي‌شوند از آنجايي كه در گلخانه‌ها به دليل شرايط ايده آل و مرطوب، تجزيه مواد آلي سريعتر صورت مي‌گيرد.
ميزان هوموس خاك گلخانه بايد در حدود 8-5 درصد باشد. دادن كودهاي دامي به مقدار حدود 1000 كيلوگرم به ازاي هر 100 مترمربع ودر دفعات متعدد مي‌تواند هوموس را در سطح مطلوب نگه دارد.
كوددهي شيميايي در گلخانه‌ها
در كود دهي محصولات گلخانه‌اي دو مورد بايد همواره مد نظر قرار گيرد :
1- نياز گياهان گلخانه اي به كود خيلي بالاست و نمي توان همه آنها را در يك نوبت به خاك افزود.
2- در دوره هاي رشد، نيازهاي گياه متفاوت است و عدم توجه به اين مراحل منجر به عدم باردهي و يا ايجاد ناهنجاريهاي تغذيه اي خواهد شد. جهت بالابردن سطح مواد آلي خاك بايستي كود حيواني پوسيده در حدود 100 تن در هكتار به خاك اصلي افزود و اضافه كردن ساير مواد غذايي بايد براساس آزمايش و نوع گياه باشد تا سبب بالارفتن شوري خاك نشود. در خلال رشد و توسعه گياه براساس نياز كودي و به گونه‌اي كه تعادل شيميايي محيط حفظ گردد، مواد غذايي به گياه رسانده مي‌شود. امروزه بهترين روش كوددهي از طريق آب آبياري Fertig atio مي‌باشد.
محلول پاشي روشي بسيار مفيد جهت رساندن عناصر لازم در اسر ع وقت و در خاكهاي نامناسب مي‌باشد اما نمي‌تواند تمام نياز گياهان را برطرف كند.
از نظر نياز به مواد غذايي گياهان جاليزي جزو گياهان پرتوقع به شمار مي‌آيند كه شايد علت آن را بتوان رشد سريع بوته آنها دانست و علت ديگري كه مي‌توان به آن اشاره نمود انتظار برداشت محصول زياد از اين دسته گياهان مي‌باشد. هرچند كه نياز اين دسته از گياهان به مواد غذايي زياد است اما مصرف بيش از اندازه كودها بخصوص در گياهان جوان موجب بروز اختلالاتي خواهد شد. احتياجات اين دسته از گياهان به كود در مراحل مختلف رشد متفاوت است، بنابراين تغذيه آنها بايد با رشد آنها هماهنگ باشد.
كودهاي مورد نياز گياهان جاليزي
1- ازت
ازت از بهترين عناصر غذايي گياه بوده و در ر شد و باردهي آن تاثير مستقيم دارد. از آثار اين عنصر بر روي گياه مي توان به موارد زير اشاره نمود :
1- توليد و ازدياد مواد نشاسته اي
2- ازدياد قسمت هاي سبز گياه مانند برگ
3-تامين رشد و نمو سريع شاخ و برگ
4- بالا بردن عملكرد و درشت شدن محصول
5- توليد بيشتر گل و ميوه.
6- مصرف ازت به ميزان كافي شدت پوسيدگي ريشه را كاهش مي دهد.
7- فرم آمونيومي ازت بيشتر از ساير فرم‌ها سبب رشد رويشي مي گردند.
با جذب NH4+ از خاك گياهH+ را از طريق ريشه دفع مي‌كند كه سبب اسيدي شدن محيط اطراف ريشه و جذب عناصري مثل آهن و روي و منگنز مي‌شود.
2- فسفر
اين كود در توسعه ريشه‌ها و رشد و باردهي گياه مؤثر مي‌باشد، لذا بايد قبل از كاشت بذر يا نشاء به زمين داده شود. ومحل آن5 سانتيمتر زيربذر به روش نواري بهترين نحوه استفاده از اين كود مي‌باشد اين عنصر بايد در مراحل اوليه در دسترس گياه باشد. فسفر داراي اثرات زير بر روي گياهان جاليزي مي‌باشد :
1- ازدياد مواد ذخيره اي
2- موفقيت عمل تلقيح و تشكيل ميوه
3- تاثير در رنگ و درشتي ميوه
4- زود رس نمودن ميوه
5- مهمترين عنصر در رشد و نمو ريشه به خصوص در شرايط خاك سرد.
3- پتاس
در گذشته پتاس در اغلب خاكهاي ايران به ميزان كافي وجود داشته اما در خاكهاي آهكي به علت ميزان بالاي Ca جذب آن مختل شده و بايد حتماً از طريق استفاده از سولفات پتاسيم يا كودهاي دامي با پتاس بالا مانند (كودهاي گوسفندي) نياز گياه را برطرف نمود.در ضمن اكنون ديگر اين نظريه كه پتاس به ميزان كافي در خاكهاي ايران وجود دارد صحيح نيست.
در مناطق با هواي گرم و خشك ، خاكهاي سبك، شني و آهكي استفاده از آن ضروري مي‌باشد. ولي در هر حال مقدار آن در زمين بايد آزمايش شود و نيز از جذب شدن آن نيز بايد مطئمن بود اين عنصر در گياهان جاليزي داراي اثرات زير مي‌باشد :
1- تاثير غيرمستقيم در توليد اكسين كه يكي از مواد تنظيم كننده رشد است.
2- ازدياد توليد نشاسته
3- كاهش تعرق سبب افزايش استفاده از راندمان آب شده و مقاومت گياه در برابر خشكي را افزايش مي دهد.
4- افزايش مقاومت به آفات و بيماريها
5- افزايش مقاومت گياه در برابر شوري
6- افزايش بهبود و كيفيت محصول و خوش طعم نمودن آن
7- ازدياد مواد آلبومينوئيدي
8- تسریع عمل نيتريفيكاسيون
9- قابل جذب نمودن ساير املاح
4- منگنز
اين عنصر فعال كننده آنزيم هاي مختلف است و باعث تسريع جوانه زني و رسيدگي ميوه مي‌شود. ميزان جذب اين عنصر معمولاً در خاكهاي قليايي،آهكي و خاكهاي خيلي اسيدي كاهش مي يابد.
5- آهن
اين عنصر در ساختن سبزينه گياه دخالت دارد و گياه با داشتن برگهاي سبز براي فتوسنتز كافي آماده بوده و در نتيجه ميزان قابل توجهي افزايش عملكرد نسبت به زماني كه با كمبود آهن يا كلروز مواجه هستيم خواهيم داشت. معمولاً در خاكهاي قليايي و آبها و خاكهاي داراي بي كربنات بالا گياه با كمبود آهن مواجه مي‌شود كه اين دو پديده با هم متفاوت مي‌باشد. در خاكهاي قليايي ممكن است غلظت آهن در برگها بيشتر از حد نرمال نيز باشد اما به دليل بالا بودنpH شيره سلولي، آهن به صورت رسوب در سلولها وارد شده و غير قابل استفاده باشد. كه در اين صورت با اسيدي كردن pH شيره سلولي( با محلول پاشي محلول رقيق يك در هزار اسيد سولفوريك)مي توان مشكل را حل نمود. اين پديده را (Elime induced fe chlorosis) مي گويند. اما در مكانهايي با ميزان بي كربنات بالا ميزان جذب آهن بسيار پائين بوده و كلروز ناشي از آن را (Fe chlorosis paradax) مي گويند. كه در اين صورت بايد اقدام به محلول پاشي با Fe-EDTA نمود.
6- بر
نقش عمده اي در فعاليت هاي حياتي گياه داشته و تقسيم سلولي بافتهاي مريستمي، تشكيل جوانه هاي برگ و گل، تاثير در گرده افشاني مؤثر، ترميم بافتهاي آوندي و نقل و انتقال مواد محلول در بين سلولها از نقش هاي مهم اين عنصر مي‌باشد. در خاكهاي شني ، pH بالا و كيفيت آب آبياري در ميزان آن مؤثر است.
7- روي
در بسياري از سيستم هاي آنزيمي گياه نقش كاتاليزوري و فعال كننده يا ساختماني دارد و در ساخته شدن و تجزيه پروتئين‌ها در گياه نيز دخيل است . همچنين اين عنصر از اجزاي اصلي هورمون اكسين كه مسئول كنترل رشد در گياه است مي‌باشد. مصرف روي سبب افزايش ميزان لقاح گل خواهد شد. حضور كربنات كلسيم فراوان و مصرف بيش از حد كودهاي فسفاته در خاك از عوامل محدود كننده عنصر روي در خاك است.
8-كلسيم
يك جزء اصلي از ديواره سلولي و يك فعال كننده در آنزيم هاي متفاوت گياهي مي‌باشد و حضور آن جهت استحكام ديواره سلولي و افزايش مقاومت گياه در برابر بيماري پژمردگي فوزا ريومي از فوايد مصرف اين عنصر مي‌باشد. توليد ميوه با كيفيت بالا يكي ديگر از محاسن اين عنصر است ازت و پتاس فراوان سبب كمبود كلسيم خواهد شد.
9- مس
در ساختمان برخي آنزيم ها در گياه دخالت دارد. گرچه مس درگياه است ، اما تحرك آن بسيار كم است و در تشخيص كمبود آن همواره تجزيه خاك مفيدتر از تجزيه برگ است زيرا در اكثر گلخانه‌ها از سموم قارچ كش مس استفاده مي‌شود كه سبب افزايش تجمع كاتيون مس در برگ مي‌گردد
علائم كمبود عناصر در گياهان جاليزي
1- ازت
اولين علائم كمبود عبارت است از روشني برگهاي مسن و توقف رشد برگهاي جوان و كوچك ماندن آنها در موارد كمبود شديد تمام كلروفيل از بين مي رود. برگهاي مسن پيش از موقع مي ريزند، ساقه ها باريك شده و سخت و فيبري مي گردند.
در زمان كمبود ازت، ريشه ها بيش از ساقه ها رشد و توسعه مي يابند در ادامه، رشد ريشه‌ها نيز متوقف و رنگشان قهوه اي شده و مي ميرند. واين حالت در زماني كه رطوبت خاك بالا و دما پائين است پيش مي‌آيد. زيرا گياه ازت كمي را مصرف مي‌كند در اين حالت رشد گياه به تاخير افتاده و جوانه هاي گل مي ريزند. و ميوه هاي باقي مانده كوچك تر از حد معمول مي‌شوند و كاهش شديد محصول را به دنبال خواهد داشت.
2- فسفر
از علائم كمبود آن كاهش رشد ريشه و ساقه ، ضعيف شدن بوته ها ، ريزش برگچه‌ها و پيچيدگي برگها به طرف پشت مي‌باشد كه در ادامه سبز كم رنگ متمايل به ارغواني مي‌شوند ، ضمن اينكه ديررسي محصول را نيز باعث مي‌شود . در حالت تداوم كمبود برگهاي انتهایي كوچك مانده و لكه هاي قهوه اي كوچك روي برگهاي مسن بوجود مي‌آيد .
براي پيشگيري از كمبود بايد در بستر گلخانه‌ها با انجام آزمون خاك كود فسفره را مصرف نمود وهم با استفاده از كودهاي محلول پاش در مواقع ضروري براي رفع نياز گياه به سرعت اقدام نمود.
3- پتاسيم
كمبود پتاسيم در جاليزها سبب زردي ،.برنزه شدن و خشك شدن حاشيه برگهاي مسن شده كه با افزايش شدت كمبود زردي به داخل برگ نفوذ كرده و در كل رويش گياه بطئي شده و لبه تعدادي از برگها مي‌سوزد و برگهاي جوان چروكيده مي‌شوند. شاخه‌ها سخت و چوبي شده ، ريشه‌ها خوب رشد نكرده و اغلب باريك باقي مي ماند كمبود اغلب در خاكهايي با ميزان كلسيم بالا ( آهكي) به وجود مي‌آيد. مقاومت گياه در برابر شوري، آفات و بيماري و تنش خشكي نيز كاهش مي يابد.
4- منگنز
در اثر كمبود منگنز بافت برگ از رنگ سبز به سفيد مايل به زرد تغيير رنگ مي‌دهد، در حالي كه نواحي امتداد رگبرگ‌هاي فرعي و اصلي سبز رنگ باقي مي‌ماند، در نهايت برگها حالت سوختگي به خود مي‌گيرند. ساقه‌ها و برگها، كوچك و باريك مانده و گاهي جوانه‌هاي گل زرد مي‌شود، تعداد جوانه‌هاي گل كاهش يافته و در نهايت عملكرد نيز كاهش مي‌يابد.
كمبود اين عنصر ممكن است در اثر افزايش pH بستر و نيز شسته‌شدن خاكهاي سبك حاصل گردد. همچنين در حالت سميت منگنز (وجود بيش از اندازه) ساقه‌ها و دمبرگ‌ها مخصوصاً در محل گره‌ها به صورت نكروزه (سوخته‌شده) و به طرف پايين خم مي‌شوند.
5- كمبود آهن
كمبود آهن با زردشدن بين رگبرگي شروع مي‌شود كه البته خود رگبرگ‌ها سبز باقي مي‌ماند. زردشدن از قاعده برگچه‌ها شروع و به سمت نوك گسترش مي‌يابد و به طور كلي، كمي خشك و سوخته مي‌شوند.
كمبود آهن در خاكهاي قليايي و داراي بي‌كربنات مشاهده مي‌شود كه مصرف كود آهن به صورت سكوسترون آهن در خاك و يا محلول‌پاشي در برگها توصيه مي‌شود. همچنين در اثر آبياري اضافي يا افزايش pH خاك يا مصرف كودهاي نپوسيده نيز اين حالت حادث مي‌شود.
6- كمبود بُر
خشبي‌شدن ساقه‌ها و مرگ جوانه‌هاي انتهايي و نقاط رشدي، از علايم كمبود بر مي‌باشد. با رشد بيشتر شاخه‌هاي جانبي متعدد، نوك شاخه‌ها به صورت مسطح درآمده و گياه به صورت انبوه به نظر رسيده و برگها نيز به رنگ ارغواني كم‌رنگ و سپس قهوه‌اي و در نهايت زرد رنگ درمي‌آيند. دمبرگ‌ها و رگبرگ‌هاي مياني نيز ترد و شكننده مي‌شود. بين گره‌ها كوتاه و حالت رزت در انشعابات انتهايي ديده مي‌شود (زيرا در اين حال جوانه انتهايي مرده و جوانه جانبي پايين‌تر شروع به رشد مي‌كند.)
7- كمبود روي
ابتدا در برگهاي جوان آشكار شده و برگهاي تازه به طور غيرطبيعي كوچك مي‌مانند و با رنگ زرد لكه موجي شده و يا به طور يكنواخت كلروتيك شده (نواحي سوخته يا پژمرده روي برگها ديده مي‌شود). رشد ميان گره‌ها متوقف و سبب كوتاه‌شدن آنها مي‌شود، برگها چروكيده و سفيد مي‌شوند.
8- كمبود كلسيم
علايم كمبود به ندرت روي قسمت‌هاي مسن‌تر ظاهر مي‌شود. علايم اين كمبود به طور كلي عبارت است از ساقه‌هاي كلفت و چوبي شده، تأخير در رشد رويشي و نوك ريشه‌هاي مرده، برگهاي تازه، كلروتيك شده در حالي كه برگهاي مسن‌تر سبز باقي مي‌مانند. قسمت‌هاي جوان فاقد تورم هستند و جوانه‌هاي انتهايي در موارد شديد مرده و ميوه در ناحيه گل آسيب مي‌بيند.
عوامل كمبود عناصر در گياهان جاليزي
معمولاً كمبود عناصر در گياهان جاليزي را مي‌توان ناشي از چند عامل دانست:
1- كمبود خود عنصر در خاك و يا وجود تركيب شيميايي غيرقابل‌جذب براي گياه.
2- اثر متقابل و منفي عناصر نسبت به يكديگر در خاك كه حضور يك عنصر باعث كمبود عنصر ديگر مي‌شود مثلا حضور پتاسيم بيش از حد باعث كمبود منيزيم مي‌شود و يا حضور بيش از حد ازت كه باعث رشد زياد سبزينه‌اي گياه شده و تعادل مصرف برخي عناصر مورد نياز در گياه را به هم مي‌زند.
3- شستشوي خاكها بالاخص در خاكهاي سبك كه باعث كمبود عناصر محلول در خاك مثل ازت و منيزيم مي‌شود و در شرايط اسيدي خاك حلاليت براي آهن و كلسيم بروز كرده و شسته مي‌شود و در شرايط قليايي شستشوي پتاسيم اتفاق مي‌افتد كه البته اين مشكل در گلخانه با سيستم قطره‌اي كمتر بروز مي‌كند.
4- با فشرده‌شدن خاك و عدم تبادلات گازي در خاك، دي‌اكسيد كربن محبوس شده در خاك با كربنات‌ها تشكيل بي‌كربنات داده و سبب رسوب كلسيم و ايجاد شرايط قليايي در خاك مي‌شود كه منجر به عدم جذب بعضي از عناصر مانند پتاسيم، منيزيم، آهن و... مي‌شود.
5- مصرف كودهاي حيواني نپوسيده در ابتدا باعث مي‌شود كه ازت موجود در خاك صرف پوسيدن كود شده و گياه با كمبود ازت مواجه شود. از طرفي با مصرف كودهاي حيواني چون بعضي از عناصر چندين برابر در خاك افزايش مي‌يابند، ممكن است منجر به كمبود ديگر عناصر مورد نياز شود؛ لذا در خاكهاي غني ترجيحاً از كود گاوي، در خاكهاي با كمبود پتاسيم از كود گوسفندي و در خاكهاي با فقر آهن مي‌توان از كود مرغي استفاده نمود.
6- استفاده از كودهاي شيميايي پرمصرف و عدم كاربرد كودهاي شيميايي كم‌مصرف منجر به كمبود آنها در خاك شده كه نتيجتاً لزوم يك مديريت صحيح در مصرف كودهاي پرمصرف و كم مصرف در خاك و يا محلول‌پاشي ضروري به نظر مي‌رسد.
7- در زمان‌هاي خشكي و تبخير بيش از حد از سطح زمين برخي از نمك‌هاي محلول مثل كلر، پتاسيم، سديم و كمي هم كلسيم و منيزيم و يا تركيبات نيترات آنها به سطح خاك آمده و براي جذب از دسترس ريشه گياه خارج مي‌شود.
به طور كلي حالات شوري، خشكي و پرآبي بحراني در شرايط گلخانه‌اي هر سه باعث به هم خوردن تعادل جذب عناصر غذايي مي‌شود.
جهت تشخيص كمبود عناصر در محصولات جاليزي و اقدام به موقع و متناسب با نياز گياه قبل از كشت انجام آزمايش خاك و در زمان تشكيل ميوه انجام آزمايش برگ از پنجمين برگهاي كامل از انتها مي‌تواند در انجام كوددهي صحيح و جلوگيري از هدررفتن هزينه و به هم خوردن تعادل عناصر ما را ياري كند.
نكات قابل توجه
1- سولفات روي، منگنز، مس، سكوسترون آهن خارجي EDDHA را همراه با آب آبياري مصرف نكنيد، اين كودها را حتماً قبل از كاشت در عمق خاك قرار دهيد تا مؤثر واقع شوند.
2- اسيد بوريك، پتاسيم، سولفات منيزيم، كلرور پتاسيم را مي‌توان در خاك يا آب آبياري و يا به صورت سرك مصرف نمود.
3- هيچ كدام از كودهاي آهن ساخت داخل كشور و يا كود كامل ميكرو كه محتوي بر بوده و به رنگ سبز مي‌باشد، مصرف خاكي ندارد.
4- تمام كودهاي آهن توليد داخل را تنها مي‌توان به صورت محلول‌پاشي مصرف كرد و اگر مصرف خاكي مطرح باشد فقط از سكوسترون آهن 13800 استفاده مي‌كنند.
5- كودهاي بريك ميكرو كه در بسته‌هاي رنگي شش كيلوگرمي در سطح كشور توزيع مي‌شود فقط ا رزش محلول‌پاشي دارد و در خاكهاي شور و يا خاكهاي مناطق كرمان، يزد، قم، جهرم و جيرفت كه داراي خاكها و يا آب‌هاي شور حاوي بر هستند، بايد از كود مركب ميكرو و بدون بر كه در بسته‌هاي زرد رنگ هستند، استفاده كرد.
6- عناصر ميكرو وقتي كارآيي دارند كه گياه از لحاظ ازت، فسفر و پتاسيم در حد كفايت قرار داشته باشد.
7- كودهاي محتوي عناصر ريزمغذي كه به صورت خاكي استعمال مي‌شوند دو سال يك بار مصرف شوند ولي در محلول‌پاشي رعايت فاصله زماني پانزده روزه كافي است.
8- با انجام عمليات تشكيل ميوه با غلظت‌هاي دو در هزار اوره، اسيدبوريك و سولفات روي نتايج بسيار مثبتي به جهت جلوگيري از ريزش برگهاي بوته و افزايش عملكرد به دست مي‌آيد، اين كار بايد قبل از بازشدن جوانه‌هاي گل انجام شود.
اختلاط كودهاي محتوي عناصر كم‌مصرف با سموم رايج در كشور
اكثر سموم مصرفي در كشور را مي‌توان با كودهاي حاوي عناصر كم‌مصرف (ريزمغذي) از جمله انواع كلات‌هاي آهن، سولفات منگنز، سولفات روي، سولفات مس و اسيد بوريك مخلوط و بلافاصله به صورت محلول‌پاشي مصرف كرد، اما براي اطمينان خاطر، بهتر است كود و سمي را كه در نظر است با غلظت معيني مصرف شوند، در دو ليوان كوچك با همان غلظت تهيه و روي هم ريخت، اگر تركيب جديد، تغيير رنگ و يا رسوبي ايجاد كرد، بدين معني است كه آن سم را با اين كود نمي‌توان مخلوط كرد.
زمان و نحوه دادن عناصر مورد نياز گياهان جاليزي
1- اوره
چنان‌چه آزمون خاك قبل از كشت انجام گرفته‌باشد، ميزان مصرف كود به صورت زير مي‌باشد:
اوره (كيلوگرم در هكتار)
ميزان كربن آلي (درصد)
|
اوره (كيلوگرم در هكتار)
|
ميزان كربن آلي (درصد)
|
|
500
|
5/0 ›
|
|
450
|
1 - 5 /0
|
|
350
|
5/1 - 1
|
|
250
|
5/1 ‹
|
چنان چه آزمون خاك انجام نشده باشد، به طور عمومي مصرف 450 kg/h اوره توصيه مي‌شود. اما مصرف كود اوره در هر حالت به علت شستشوي سريع و تصعيد ازت آن توصيه مي‌شود كه در چهار مرحله زير مصرف شود:
1- هنگام كشت
2- هنگام منشعب‌شدن ساقه
3- دقيقاً قبل از ميوه‌دهي
4- بعد از تشكيل اولين ميوه‌ها
2- فسفر
بر اساس آزمون خاك، زمان مصرف قبل از كاشت و به صورت نواري و زير بذر توصيه مي‌شود :
|
سوپرفسفات‌تريپل kg/h
|
فسفر قابل استفاده mg/kg
|
|
150
|
5 ›
|
|
100
|
10 - 5
|
|
50
|
15 - 10
|
|
0
|
15 ‹
|
|
درصد رس بيشتر از 30 درصد
|
درصد رس كمتر از 30 درصد
|
|
كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيمkg/h
|
سديم قابل‌استفاده خاكmg/kg
|
كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيمkg/h
|
پتاسيم قابل‌استفاده خاك mg/kg
|
|
200
|
150 ›
|
150
|
150 ›
|
|
150
|
200-150
|
100
|
200-150
|
|
100
|
250-200
|
50
|
250 - 200
|
|
50
|
250 ‹
|
0
|
250 ‹
|
- در صورت عدم انجام آزمون خاك: كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيم 250 در مرحله قبل از كشت و به صورت سرك.
- سولفات روي 50 kg/hو سولفات منگنز 25 kg/h و سولفات مس 25 kg/h و اسيد بوريك 50 kg/h (همگي قبل از كاشت).
- در صورتي كه خاك شور باشد مصرف اسيدبوريك جايز نيست.
- كلرورکلسيم و سولفات آهن: 4-2 مرحله محلول‌پاشي با غلظت 5 در هزار
- گوگرد كشاورزي 500 kg/h قبل از كشت.
تحول و توسعه كشت گلخانه‌اي برخي محصولات در خارج از فصل معمول، به دليل قيمت مناسب بازار در سالهاي اخير شتاب روز افزون داشته است. بالا بودن عملكرد در واحد سطح و كاهش مصرف آب مورد نياز براي آبياري نسبت به توليد در فضاي باز از ديگر دلايل استقبال از اين روش توليد مي‌باشد.
عوامل محيطي نامناسب يكي از شاخص‌هاي اصلي و محدود كننده رشد و عملكرد گياهان مختلف مي‌باشد، بالاترين ميزان عملكرد كمي و كيفي هر گياه در شرايط محيطي شرايط اپتيمم ناميده مي‌شود و با تامين چنين شرايطي مي توان به بالاترين سطح عملكرد دست يافت . ارقام مختلف گياهان داراي نقاط حداقل و حداكثر نسبت به هريك از عوامل موثر بر رشد و عملكرد مي‌باشند كه به تناسب نزديك‌شدن به شرايط اپتيمم شرايط رشد و عملكرد نيز متناسب با آن حاصل مي‌گردد و براي تامين چنين شرايطي تاسيساتي از قبيل سايه‌بان، تونل‌ها، پوشش‌هاي طبيعي و هم اكنون گلخانه‌ها گسترش يافته‌اند.
در گلخانه‌ها مي‌توان انواع گياهان مانند سبزي، صيفي و محصولات جاليزي را توليد نمود. و با توجه به اينكه مقدار توليد محصول تقريباً 10 برابر توليد در فضاي باز است مي‌تواند يكي از زمينه‌هاي بسيار خوب جهت اشتغال جوانان و دانش‌آموختگان رشته‌هاي كشاورزي باشد. با توجه به اهميت گلخانه‌ها در توليد محصولات كشاورزي نكات زيادي نظير موقعيت جغرافيايي، خاك محل احداث و شرايط اكولوژيكي منطقه بايد دقيقاً مد نظر قرار گيرد. كه تنظيم يك برنامه صحيح و دقيق تغذيه يكي از راههاي ساده و در عين حال مهم و قابل كنترل در گلخانه‌ها مي‌باشد.
به واسطه عملكرد بالاي توليد در گلخانه نسبت به توليد در فضاي آزاد احتياجات غذايي هريك از انواع محصولات به عناصر غذايي ضروري به مراتب بالاتر خواهد بود. در كشت هاي خاكي فراهم نمودن شرايط مساعد بستر جهت استقرار ، رشد و نمو و تغذيه گياهان از حساسيت ويژه اي برخوردار است، ضمن اينكه عوامل ديگري چون كيفيت آب آبياري، روش كودهي، آبياري و مصرف بهينه كودهاي شيميايي براي افزايش كمي و كيفي محصول توليدي و جلوگيري از ابتلا به عوارض مسموميت يا كمبود مي بايست مورد توجه قرار گيرد.
مواد آلي و وضعيت عناصر خاك
اغلب زمين هاي زير كشت در كشور ما، قليايي و از لحاظ مواد آلي فقيرند. مصرف بي رويه كودهاي فسفاته در سال هاي اخير نيز مزيد بر علت شده است. با توجه به نقش مواد آلي در پوكي، نفوذپذيري و مكانيسم جذب عناصر در خاكها بخصوص خاكهاي سنگين رسي و قليايي اهميت آنها كاملاً واضح است.
در سالهاي اخير كودهاي آلي علاوه بر اصلاح شرايط فيزيكي خاك، با تقويت ميكروارگانيسم‌ها و كاهش اسيديته به جذب بهتر عناصر معدني نيز كمك مي‌كنند كيفيت مواد آلي و هوموس با شاخصC:N (كربن به نيتروژن) مشخص مي‌شوند از آنجايي كه در گلخانه‌ها به دليل شرايط ايده آل و مرطوب، تجزيه مواد آلي سريعتر صورت مي‌گيرد.
ميزان هوموس خاك گلخانه بايد در حدود 8-5 درصد باشد. دادن كودهاي دامي به مقدار حدود 1000 كيلوگرم به ازاي هر 100 مترمربع ودر دفعات متعدد مي‌تواند هوموس را در سطح مطلوب نگه دارد.
كوددهي شيميايي در گلخانه‌ها
در كود دهي محصولات گلخانه‌اي دو مورد بايد همواره مد نظر قرار گيرد :
1- نياز گياهان گلخانه اي به كود خيلي بالاست و نمي توان همه آنها را در يك نوبت به خاك افزود.
2- در دوره هاي رشد، نيازهاي گياه متفاوت است و عدم توجه به اين مراحل منجر به عدم باردهي و يا ايجاد ناهنجاريهاي تغذيه اي خواهد شد. جهت بالابردن سطح مواد آلي خاك بايستي كود حيواني پوسيده در حدود 100 تن در هكتار به خاك اصلي افزود و اضافه كردن ساير مواد غذايي بايد براساس آزمايش و نوع گياه باشد تا سبب بالارفتن شوري خاك نشود. در خلال رشد و توسعه گياه براساس نياز كودي و به گونه‌اي كه تعادل شيميايي محيط حفظ گردد، مواد غذايي به گياه رسانده مي‌شود. امروزه بهترين روش كوددهي از طريق آب آبياري Fertig atio مي‌باشد.
محلول پاشي روشي بسيار مفيد جهت رساندن عناصر لازم در اسر ع وقت و در خاكهاي نامناسب مي‌باشد اما نمي‌تواند تمام نياز گياهان را برطرف كند.
از نظر نياز به مواد غذايي گياهان جاليزي جزو گياهان پرتوقع به شمار مي‌آيند كه شايد علت آن را بتوان رشد سريع بوته آنها دانست و علت ديگري كه مي‌توان به آن اشاره نمود انتظار برداشت محصول زياد از اين دسته گياهان مي‌باشد. هرچند كه نياز اين دسته از گياهان به مواد غذايي زياد است اما مصرف بيش از اندازه كودها بخصوص در گياهان جوان موجب بروز اختلالاتي خواهد شد. احتياجات اين دسته از گياهان به كود در مراحل مختلف رشد متفاوت است، بنابراين تغذيه آنها بايد با رشد آنها هماهنگ باشد.
كودهاي مورد نياز گياهان جاليزي
1- ازت
ازت از بهترين عناصر غذايي گياه بوده و در ر شد و باردهي آن تاثير مستقيم دارد. از آثار اين عنصر بر روي گياه مي توان به موارد زير اشاره نمود :
1- توليد و ازدياد مواد نشاسته اي
2- ازدياد قسمت هاي سبز گياه مانند برگ
3-تامين رشد و نمو سريع شاخ و برگ
4- بالا بردن عملكرد و درشت شدن محصول
5- توليد بيشتر گل و ميوه.
6- مصرف ازت به ميزان كافي شدت پوسيدگي ريشه را كاهش مي دهد.
7- فرم آمونيومي ازت بيشتر از ساير فرم‌ها سبب رشد رويشي مي گردند.
با جذب NH4+ از خاك گياهH+ را از طريق ريشه دفع مي‌كند كه سبب اسيدي شدن محيط اطراف ريشه و جذب عناصري مثل آهن و روي و منگنز مي‌شود.
2- فسفر
اين كود در توسعه ريشه‌ها و رشد و باردهي گياه مؤثر مي‌باشد، لذا بايد قبل از كاشت بذر يا نشاء به زمين داده شود. ومحل آن5 سانتيمتر زيربذر به روش نواري بهترين نحوه استفاده از اين كود مي‌باشد اين عنصر بايد در مراحل اوليه در دسترس گياه باشد. فسفر داراي اثرات زير بر روي گياهان جاليزي مي‌باشد :
1- ازدياد مواد ذخيره اي
2- موفقيت عمل تلقيح و تشكيل ميوه
3- تاثير در رنگ و درشتي ميوه
4- زود رس نمودن ميوه
5- مهمترين عنصر در رشد و نمو ريشه به خصوص در شرايط خاك سرد.
3- پتاس
در گذشته پتاس در اغلب خاكهاي ايران به ميزان كافي وجود داشته اما در خاكهاي آهكي به علت ميزان بالاي Ca جذب آن مختل شده و بايد حتماً از طريق استفاده از سولفات پتاسيم يا كودهاي دامي با پتاس بالا مانند (كودهاي گوسفندي) نياز گياه را برطرف نمود.در ضمن اكنون ديگر اين نظريه كه پتاس به ميزان كافي در خاكهاي ايران وجود دارد صحيح نيست.
در مناطق با هواي گرم و خشك ، خاكهاي سبك، شني و آهكي استفاده از آن ضروري مي‌باشد. ولي در هر حال مقدار آن در زمين بايد آزمايش شود و نيز از جذب شدن آن نيز بايد مطئمن بود اين عنصر در گياهان جاليزي داراي اثرات زير مي‌باشد :
1- تاثير غيرمستقيم در توليد اكسين كه يكي از مواد تنظيم كننده رشد است.
2- ازدياد توليد نشاسته
3- كاهش تعرق سبب افزايش استفاده از راندمان آب شده و مقاومت گياه در برابر خشكي را افزايش مي دهد.
4- افزايش مقاومت به آفات و بيماريها
5- افزايش مقاومت گياه در برابر شوري
6- افزايش بهبود و كيفيت محصول و خوش طعم نمودن آن
7- ازدياد مواد آلبومينوئيدي
8- تسریع عمل نيتريفيكاسيون
9- قابل جذب نمودن ساير املاح
4- منگنز
اين عنصر فعال كننده آنزيم هاي مختلف است و باعث تسريع جوانه زني و رسيدگي ميوه مي‌شود. ميزان جذب اين عنصر معمولاً در خاكهاي قليايي،آهكي و خاكهاي خيلي اسيدي كاهش مي يابد.
5- آهن
اين عنصر در ساختن سبزينه گياه دخالت دارد و گياه با داشتن برگهاي سبز براي فتوسنتز كافي آماده بوده و در نتيجه ميزان قابل توجهي افزايش عملكرد نسبت به زماني كه با كمبود آهن يا كلروز مواجه هستيم خواهيم داشت. معمولاً در خاكهاي قليايي و آبها و خاكهاي داراي بي كربنات بالا گياه با كمبود آهن مواجه مي‌شود كه اين دو پديده با هم متفاوت مي‌باشد. در خاكهاي قليايي ممكن است غلظت آهن در برگها بيشتر از حد نرمال نيز باشد اما به دليل بالا بودنpH شيره سلولي، آهن به صورت رسوب در سلولها وارد شده و غير قابل استفاده باشد. كه در اين صورت با اسيدي كردن pH شيره سلولي( با محلول پاشي محلول رقيق يك در هزار اسيد سولفوريك)مي توان مشكل را حل نمود. اين پديده را (Elime induced fe chlorosis) مي گويند. اما در مكانهايي با ميزان بي كربنات بالا ميزان جذب آهن بسيار پائين بوده و كلروز ناشي از آن را (Fe chlorosis paradax) مي گويند. كه در اين صورت بايد اقدام به محلول پاشي با Fe-EDTA نمود.
6- بر
نقش عمده اي در فعاليت هاي حياتي گياه داشته و تقسيم سلولي بافتهاي مريستمي، تشكيل جوانه هاي برگ و گل، تاثير در گرده افشاني مؤثر، ترميم بافتهاي آوندي و نقل و انتقال مواد محلول در بين سلولها از نقش هاي مهم اين عنصر مي‌باشد. در خاكهاي شني ، pH بالا و كيفيت آب آبياري در ميزان آن مؤثر است.
7- روي
در بسياري از سيستم هاي آنزيمي گياه نقش كاتاليزوري و فعال كننده يا ساختماني دارد و در ساخته شدن و تجزيه پروتئين‌ها در گياه نيز دخيل است . همچنين اين عنصر از اجزاي اصلي هورمون اكسين كه مسئول كنترل رشد در گياه است مي‌باشد. مصرف روي سبب افزايش ميزان لقاح گل خواهد شد. حضور كربنات كلسيم فراوان و مصرف بيش از حد كودهاي فسفاته در خاك از عوامل محدود كننده عنصر روي در خاك است.
8-كلسيم
يك جزء اصلي از ديواره سلولي و يك فعال كننده در آنزيم هاي متفاوت گياهي مي‌باشد و حضور آن جهت استحكام ديواره سلولي و افزايش مقاومت گياه در برابر بيماري پژمردگي فوزا ريومي از فوايد مصرف اين عنصر مي‌باشد. توليد ميوه با كيفيت بالا يكي ديگر از محاسن اين عنصر است ازت و پتاس فراوان سبب كمبود كلسيم خواهد شد.
9- مس
در ساختمان برخي آنزيم ها در گياه دخالت دارد. گرچه مس درگياه است ، اما تحرك آن بسيار كم است و در تشخيص كمبود آن همواره تجزيه خاك مفيدتر از تجزيه برگ است زيرا در اكثر گلخانه‌ها از سموم قارچ كش مس استفاده مي‌شود كه سبب افزايش تجمع كاتيون مس در برگ مي‌گردد
علائم كمبود عناصر در گياهان جاليزي
1- ازت
اولين علائم كمبود عبارت است از روشني برگهاي مسن و توقف رشد برگهاي جوان و كوچك ماندن آنها در موارد كمبود شديد تمام كلروفيل از بين مي رود. برگهاي مسن پيش از موقع مي ريزند، ساقه ها باريك شده و سخت و فيبري مي گردند.
در زمان كمبود ازت، ريشه ها بيش از ساقه ها رشد و توسعه مي يابند در ادامه، رشد ريشه‌ها نيز متوقف و رنگشان قهوه اي شده و مي ميرند. واين حالت در زماني كه رطوبت خاك بالا و دما پائين است پيش مي‌آيد. زيرا گياه ازت كمي را مصرف مي‌كند در اين حالت رشد گياه به تاخير افتاده و جوانه هاي گل مي ريزند. و ميوه هاي باقي مانده كوچك تر از حد معمول مي‌شوند و كاهش شديد محصول را به دنبال خواهد داشت.
2- فسفر
از علائم كمبود آن كاهش رشد ريشه و ساقه ، ضعيف شدن بوته ها ، ريزش برگچه‌ها و پيچيدگي برگها به طرف پشت مي‌باشد كه در ادامه سبز كم رنگ متمايل به ارغواني مي‌شوند ، ضمن اينكه ديررسي محصول را نيز باعث مي‌شود . در حالت تداوم كمبود برگهاي انتهایي كوچك مانده و لكه هاي قهوه اي كوچك روي برگهاي مسن بوجود مي‌آيد .
براي پيشگيري از كمبود بايد در بستر گلخانه‌ها با انجام آزمون خاك كود فسفره را مصرف نمود وهم با استفاده از كودهاي محلول پاش در مواقع ضروري براي رفع نياز گياه به سرعت اقدام نمود.
3- پتاسيم
كمبود پتاسيم در جاليزها سبب زردي ،.برنزه شدن و خشك شدن حاشيه برگهاي مسن شده كه با افزايش شدت كمبود زردي به داخل برگ نفوذ كرده و در كل رويش گياه بطئي شده و لبه تعدادي از برگها مي‌سوزد و برگهاي جوان چروكيده مي‌شوند. شاخه‌ها سخت و چوبي شده ، ريشه‌ها خوب رشد نكرده و اغلب باريك باقي مي ماند كمبود اغلب در خاكهايي با ميزان كلسيم بالا ( آهكي) به وجود مي‌آيد. مقاومت گياه در برابر شوري، آفات و بيماري و تنش خشكي نيز كاهش مي يابد.
4- منگنز
در اثر كمبود منگنز بافت برگ از رنگ سبز به سفيد مايل به زرد تغيير رنگ مي‌دهد، در حالي كه نواحي امتداد رگبرگ‌هاي فرعي و اصلي سبز رنگ باقي مي‌ماند، در نهايت برگها حالت سوختگي به خود مي‌گيرند. ساقه‌ها و برگها، كوچك و باريك مانده و گاهي جوانه‌هاي گل زرد مي‌شود، تعداد جوانه‌هاي گل كاهش يافته و در نهايت عملكرد نيز كاهش مي‌يابد.
كمبود اين عنصر ممكن است در اثر افزايش pH بستر و نيز شسته‌شدن خاكهاي سبك حاصل گردد. همچنين در حالت سميت منگنز (وجود بيش از اندازه) ساقه‌ها و دمبرگ‌ها مخصوصاً در محل گره‌ها به صورت نكروزه (سوخته‌شده) و به طرف پايين خم مي‌شوند.
5- كمبود آهن
كمبود آهن با زردشدن بين رگبرگي شروع مي‌شود كه البته خود رگبرگ‌ها سبز باقي مي‌ماند. زردشدن از قاعده برگچه‌ها شروع و به سمت نوك گسترش مي‌يابد و به طور كلي، كمي خشك و سوخته مي‌شوند.
كمبود آهن در خاكهاي قليايي و داراي بي‌كربنات مشاهده مي‌شود كه مصرف كود آهن به صورت سكوسترون آهن در خاك و يا محلول‌پاشي در برگها توصيه مي‌شود. همچنين در اثر آبياري اضافي يا افزايش pH خاك يا مصرف كودهاي نپوسيده نيز اين حالت حادث مي‌شود.
6- كمبود بُر
خشبي‌شدن ساقه‌ها و مرگ جوانه‌هاي انتهايي و نقاط رشدي، از علايم كمبود بر مي‌باشد. با رشد بيشتر شاخه‌هاي جانبي متعدد، نوك شاخه‌ها به صورت مسطح درآمده و گياه به صورت انبوه به نظر رسيده و برگها نيز به رنگ ارغواني كم‌رنگ و سپس قهوه‌اي و در نهايت زرد رنگ درمي‌آيند. دمبرگ‌ها و رگبرگ‌هاي مياني نيز ترد و شكننده مي‌شود. بين گره‌ها كوتاه و حالت رزت در انشعابات انتهايي ديده مي‌شود (زيرا در اين حال جوانه انتهايي مرده و جوانه جانبي پايين‌تر شروع به رشد مي‌كند.)
7- كمبود روي
ابتدا در برگهاي جوان آشكار شده و برگهاي تازه به طور غيرطبيعي كوچك مي‌مانند و با رنگ زرد لكه موجي شده و يا به طور يكنواخت كلروتيك شده (نواحي سوخته يا پژمرده روي برگها ديده مي‌شود). رشد ميان گره‌ها متوقف و سبب كوتاه‌شدن آنها مي‌شود، برگها چروكيده و سفيد مي‌شوند.
8- كمبود كلسيم
علايم كمبود به ندرت روي قسمت‌هاي مسن‌تر ظاهر مي‌شود. علايم اين كمبود به طور كلي عبارت است از ساقه‌هاي كلفت و چوبي شده، تأخير در رشد رويشي و نوك ريشه‌هاي مرده، برگهاي تازه، كلروتيك شده در حالي كه برگهاي مسن‌تر سبز باقي مي‌مانند. قسمت‌هاي جوان فاقد تورم هستند و جوانه‌هاي انتهايي در موارد شديد مرده و ميوه در ناحيه گل آسيب مي‌بيند.
عوامل كمبود عناصر در گياهان جاليزي
معمولاً كمبود عناصر در گياهان جاليزي را مي‌توان ناشي از چند عامل دانست:
1- كمبود خود عنصر در خاك و يا وجود تركيب شيميايي غيرقابل‌جذب براي گياه.
2- اثر متقابل و منفي عناصر نسبت به يكديگر در خاك كه حضور يك عنصر باعث كمبود عنصر ديگر مي‌شود مثلا حضور پتاسيم بيش از حد باعث كمبود منيزيم مي‌شود و يا حضور بيش از حد ازت كه باعث رشد زياد سبزينه‌اي گياه شده و تعادل مصرف برخي عناصر مورد نياز در گياه را به هم مي‌زند.
3- شستشوي خاكها بالاخص در خاكهاي سبك كه باعث كمبود عناصر محلول در خاك مثل ازت و منيزيم مي‌شود و در شرايط اسيدي خاك حلاليت براي آهن و كلسيم بروز كرده و شسته مي‌شود و در شرايط قليايي شستشوي پتاسيم اتفاق مي‌افتد كه البته اين مشكل در گلخانه با سيستم قطره‌اي كمتر بروز مي‌كند.
4- با فشرده‌شدن خاك و عدم تبادلات گازي در خاك، دي‌اكسيد كربن محبوس شده در خاك با كربنات‌ها تشكيل بي‌كربنات داده و سبب رسوب كلسيم و ايجاد شرايط قليايي در خاك مي‌شود كه منجر به عدم جذب بعضي از عناصر مانند پتاسيم، منيزيم، آهن و... مي‌شود.
5- مصرف كودهاي حيواني نپوسيده در ابتدا باعث مي‌شود كه ازت موجود در خاك صرف پوسيدن كود شده و گياه با كمبود ازت مواجه شود. از طرفي با مصرف كودهاي حيواني چون بعضي از عناصر چندين برابر در خاك افزايش مي‌يابند، ممكن است منجر به كمبود ديگر عناصر مورد نياز شود؛ لذا در خاكهاي غني ترجيحاً از كود گاوي، در خاكهاي با كمبود پتاسيم از كود گوسفندي و در خاكهاي با فقر آهن مي‌توان از كود مرغي استفاده نمود.
6- استفاده از كودهاي شيميايي پرمصرف و عدم كاربرد كودهاي شيميايي كم‌مصرف منجر به كمبود آنها در خاك شده كه نتيجتاً لزوم يك مديريت صحيح در مصرف كودهاي پرمصرف و كم مصرف در خاك و يا محلول‌پاشي ضروري به نظر مي‌رسد.
7- در زمان‌هاي خشكي و تبخير بيش از حد از سطح زمين برخي از نمك‌هاي محلول مثل كلر، پتاسيم، سديم و كمي هم كلسيم و منيزيم و يا تركيبات نيترات آنها به سطح خاك آمده و براي جذب از دسترس ريشه گياه خارج مي‌شود.
به طور كلي حالات شوري، خشكي و پرآبي بحراني در شرايط گلخانه‌اي هر سه باعث به هم خوردن تعادل جذب عناصر غذايي مي‌شود.
جهت تشخيص كمبود عناصر در محصولات جاليزي و اقدام به موقع و متناسب با نياز گياه قبل از كشت انجام آزمايش خاك و در زمان تشكيل ميوه انجام آزمايش برگ از پنجمين برگهاي كامل از انتها مي‌تواند در انجام كوددهي صحيح و جلوگيري از هدررفتن هزينه و به هم خوردن تعادل عناصر ما را ياري كند.
نكات قابل توجه
1- سولفات روي، منگنز، مس، سكوسترون آهن خارجي EDDHA را همراه با آب آبياري مصرف نكنيد، اين كودها را حتماً قبل از كاشت در عمق خاك قرار دهيد تا مؤثر واقع شوند.
2- اسيد بوريك، پتاسيم، سولفات منيزيم، كلرور پتاسيم را مي‌توان در خاك يا آب آبياري و يا به صورت سرك مصرف نمود.
3- هيچ كدام از كودهاي آهن ساخت داخل كشور و يا كود كامل ميكرو كه محتوي بر بوده و به رنگ سبز مي‌باشد، مصرف خاكي ندارد.
4- تمام كودهاي آهن توليد داخل را تنها مي‌توان به صورت محلول‌پاشي مصرف كرد و اگر مصرف خاكي مطرح باشد فقط از سكوسترون آهن 13800 استفاده مي‌كنند.
5- كودهاي بريك ميكرو كه در بسته‌هاي رنگي شش كيلوگرمي در سطح كشور توزيع مي‌شود فقط ا رزش محلول‌پاشي دارد و در خاكهاي شور و يا خاكهاي مناطق كرمان، يزد، قم، جهرم و جيرفت كه داراي خاكها و يا آب‌هاي شور حاوي بر هستند، بايد از كود مركب ميكرو و بدون بر كه در بسته‌هاي زرد رنگ هستند، استفاده كرد.
6- عناصر ميكرو وقتي كارآيي دارند كه گياه از لحاظ ازت، فسفر و پتاسيم در حد كفايت قرار داشته باشد.
7- كودهاي محتوي عناصر ريزمغذي كه به صورت خاكي استعمال مي‌شوند دو سال يك بار مصرف شوند ولي در محلول‌پاشي رعايت فاصله زماني پانزده روزه كافي است.
8- با انجام عمليات تشكيل ميوه با غلظت‌هاي دو در هزار اوره، اسيدبوريك و سولفات روي نتايج بسيار مثبتي به جهت جلوگيري از ريزش برگهاي بوته و افزايش عملكرد به دست مي‌آيد، اين كار بايد قبل از بازشدن جوانه‌هاي گل انجام شود.
اختلاط كودهاي محتوي عناصر كم‌مصرف با سموم رايج در كشور
اكثر سموم مصرفي در كشور را مي‌توان با كودهاي حاوي عناصر كم‌مصرف (ريزمغذي) از جمله انواع كلات‌هاي آهن، سولفات منگنز، سولفات روي، سولفات مس و اسيد بوريك مخلوط و بلافاصله به صورت محلول‌پاشي مصرف كرد، اما براي اطمينان خاطر، بهتر است كود و سمي را كه در نظر است با غلظت معيني مصرف شوند، در دو ليوان كوچك با همان غلظت تهيه و روي هم ريخت، اگر تركيب جديد، تغيير رنگ و يا رسوبي ايجاد كرد، بدين معني است كه آن سم را با اين كود نمي‌توان مخلوط كرد.
زمان و نحوه دادن عناصر مورد نياز گياهان جاليزي
1- اوره
چنان‌چه آزمون خاك قبل از كشت انجام گرفته‌باشد، ميزان مصرف كود به صورت زير مي‌باشد:
اوره (كيلوگرم در هكتار)
ميزان كربن آلي (درصد)
|
اوره (كيلوگرم در هكتار)
|
ميزان كربن آلي (درصد)
|
|
500
|
5/0 ›
|
|
450
|
1 - 5 /0
|
|
350
|
5/1 - 1
|
|
250
|
5/1 ‹
|
چنان چه آزمون خاك انجام نشده باشد، به طور عمومي مصرف 450 kg/h اوره توصيه مي‌شود. اما مصرف كود اوره در هر حالت به علت شستشوي سريع و تصعيد ازت آن توصيه مي‌شود كه در چهار مرحله زير مصرف شود:
1- هنگام كشت
2- هنگام منشعب‌شدن ساقه
3- دقيقاً قبل از ميوه‌دهي
4- بعد از تشكيل اولين ميوه‌ها
2- فسفر
بر اساس آزمون خاك، زمان مصرف قبل از كاشت و به صورت نواري و زير بذر توصيه مي‌شود :
|
سوپرفسفات‌تريپل kg/h
|
فسفر قابل استفاده mg/kg
|
|
150
|
5 ›
|
|
100
|
10 - 5
|
|
50
|
15 - 10
|
|
0
|
15 ‹
|
|
درصد رس بيشتر از 30 درصد
|
درصد رس كمتر از 30 درصد
|
|
كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيمkg/h
|
سديم قابل‌استفاده خاكmg/kg
|
كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيمkg/h
|
پتاسيم قابل‌استفاده خاك mg/kg
|
|
200
|
150 ›
|
150
|
150 ›
|
|
150
|
200-150
|
100
|
200-150
|
|
100
|
250-200
|
50
|
250 - 200
|
|
50
|
250 ‹
|
0
|
250 ‹
|
- در صورت عدم انجام آزمون خاك: كلرورپتاسيم يا سولفات‌پتاسيم 250 در مرحله قبل از كشت و به صورت سرك.
- سولفات روي 50 kg/hو سولفات منگنز 25 kg/h و سولفات مس 25 kg/h و اسيد بوريك 50 kg/h (همگي قبل از كاشت).
- در صورتي كه خاك شور باشد مصرف اسيدبوريك جايز نيست.
- كلرورکلسيم و سولفات آهن: 4-2 مرحله محلول‌پاشي با غلظت 5 در هزار
- گوگرد كشاورزي 500 kg/h قبل از كشت.
کلمات کلیدی:
کود دهی گلخانه,کود مناسب گلخانه,کود گلخانه,کوددهی گلخانه,کود برای گلخانه,خرید کود گلخانه,مشاوره تغذیه گیاهی,تغذیه گیاهان,شرایط رشد گیاهی,کود اوره,گوگرد کشاورزی,کود گوگرد,کود فسفر گلخانه,کود ازت,کود پتاس,کود سیاه,کود سفید,خرید کود گلخانه,مشاوره تغذیه گلخانه,كلرورکلسيم و سولفات آهن,خرید ورمی کمپوست گلخانه,ورمی کمپوست اصل,ورمی کمپوست خوب برای گلخانه,خرید کود گلخانه,ورمی کمپوست,کمبود روی در گلخانه مشاوره کود دهی
نوشته شده در شنبه پانزدهم فروردین 1394 ساعت 14:30:55 توسط مهندس احمد یزدانی
بازگشت به صفحه انواع کودها